Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal fobi; kişilerin başkalarınca kendisini olumsuz değerlendirileceği inancı ile birden fazla toplumsal durumda belirgin bir korku ya da kaygı duyması sonucu gösterdiği duygusal ya da davranışsal tepkilerdir.
Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?
- Başkalarının kendileri ile ilgili ne düşüneceği konusunda yoğun kaygıları vardır ve bu sebeple sosyal ortamlarda yoğun korku yaşarlar.
- Karşılıklı konuşma, tanımadığı kişilerle konuşma, başkalarının yanında yemek yeme gibi eylemlerden kaçınırlar.
- Sunum yapmak gibi kalabalık karşısında gerçekleştirilmesi gereken durumlar sosyal fobisi olan kişiler için çok zordur, genelde de böyle durumlarda kalmaktan kaçarlar.
- Küçük düşmekten, dışlanmaktan korktukları için kaygılarını saklama ihtiyacı duyarlar.
- Olumsuz değerlendirilmekten korktukları için başkalarını kıracak davranışlar sergilemekten ya da yanlış bir şey yapmaktan korkarlar.
- Kaçındıkları durumla karşı karşıya kalmak zorunda kaldıklarında kalp çarpıntısı, sıcak basması, nefes almada zorluk gibi fiziksel semptomlar gösterebilirler.
Sosyal Fobi Sebepleri Nelerdir?
Genetik yatkınlık: Özellikle birinci derece akrabalarında sosyal fobi ya da başka bir psikolojik bozukluk olan kişilerin bu bozukluğu geliştirmeye daha yatkın olduğu gözlemlenmiştir.
Öğrenme ve koşullanma: Özellikle çocukluk döneminde öğrenilmiş bazı kaygı tepkilerinin; benzer durumlarla karşılaşıldığında tekrar verilebildiği ve bu kaygı tepkilerin kronikleşebildiği görülmektedir. Kişinin ailesinde var olan sosyal fobi ile ilgili davranışları gözlemleyip, belli durumlarla ilgili davranış kalıplarını öğrenerek de sosyal fobi geliştirmesi mümkündür.
Travmatik olaylar: Kişinin korktuğu durum ile ilgili öncesinde bazen tek sefer, bazen de tekrarlayan olumsuz deneyimleri olması mantık dışı inançlar, korkular geliştirmesine ve sonucunda da sosyal fobi oluşmasına sebep olabilir.
Sevilen birinin kaybı, büyük bir trafik kazası, fiziksel bir hastalık, travmatik bir ayrılık süreci, yanlış ebeveyn tutumları, çocuklukta ihmal ya da istismar gibi kişide değişimlere sebep olan travmatik olayların varlığı da sosyal fobiye sebep olabilmektedir.
Sosyal Fobi Tedavisi
Terapi sürecinde önce sosyal fobiye sebep olan örüntüleri keşfetmek ve kişinin hayatının hangi bölümlerinde kişiyi nasıl engellediğini anlamak için genellikle çocukluktan itibaren öyküsü alınır. Daha sonra karşılıklı hedefler belirlenir ve kişiye uygun terapi yöntemi ya da yöntemleri belirlenerek terapi süreci planlanır.
Sosyal fobi belirtilerine benzer belirtilerin ortaya çıktığı başka tanılar ya da sosyal fobiye sebep olan başka durumlar da vardır. Sosyal fobinin doğru tanı ve tedavisi için kişinin öyküsünde bunlar mutlaka araştırılmalıdır. Çünkü her birinin kendine özgü tedavi yöntemleri olabilir.
Uygulanan tedavi yöntemleri ve sürecin nasıl ilerleyip, ne kadar sürdüğü kişiye ve kişinin getirdiği öyküye göre değişiklik gösterebilir. Sosyal fobi ve etkilerinin ortadan kalkması için ilaç tedavisi de terapi yöntemleri de işe yaramaktadır. Psikoterapi yöntemleri ile çalışılan kişilerde sosyal fobinin azalmasında ve ortadan kalkmasında uzun süreli olumlu sonuçlar alındığı görülmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi: En etkili ve en sık kullanılan terapi yöntemlerinden biridir. Bu yöntem; sosyal fobiyi tetikleyen düşünce ve davranış kalıplarını yeniden yapılandırarak kişide ortaya çıkan beden duyumlarını, olumsuz duygu ve düşünceleri ortadan kaldırmayı hedefler. Bu süreçte en etkili yöntemlerden biri olan maruz bırakma tekniği de kullanılır.
EMDR Terapisi: Sosyal fobinin özellikle travma kaynaklı geliştiği durumlarda çok etkili yöntemlerden biridir. Kişinin sosyal fobiye sebep olan geçmiş yaşam öyküsünün çalışıldığı bir duyarsızlaştırma yöntemidir. Sebep olduğu düşünülen travmatik anı/anılar çalışılarak sosyal fobinin ortadan kaldırılması hedeflenir. Kişi bu yöntem sayesinde travmatik anısını güvenli bir ortamda yeniden değerlendirip sebep olduğu duygusal ve bedensel tepkilerini yeniden düzenleme şansı bulur.
Psikodinamik Terapi: Sosyal fobiye sebep olduğu düşünülen travmatik deneyimleri, ilişkileri ve bilinçaltı çatışmaları ele alır. Özellikle çocukluk dönemi ve ebeveyn ilişkilerini inceleyerek kişinin bu deneyimleri yeniden değerlendirmesini ve sosyal fobiye sebep olan travmatik etkilerinin, savunma mekanizmalarının incelenmesini sağlar. Duygusal farkındalığı artırarak kişinin duygu ve düşünceleri ile daha sağlıklı bir ilişki kurmasını hedefler.
