Seçici Konuşmazlık (Selektif Mutizm) Nedir?
Selektif mutizm; başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın, konuşmasının beklendiği toplumsal ortamlarda sürekli konuşamıyor olma durumudur. Yeterli konuşabilme yetisine sahip olmalarına rağmen kendilerini güvende hissetmedikleri için alışkın olmadıkları yerlerde ya da alışkın olmadıkları kişilerin yanında konuşmazlar. Bazen jest, mimik ya da yazılı olarak anlaşma yoluna giderler.
Seçici Konuşmazlık Belirtileri
- Konuşma yetisine sahip olmalarına rağmen sosyal ortamlar söz konusu olduğunda konuşamazlar.
- Genelde eğitim ya da işle ilgili başarısızlıklar yaşarlar.
- Sosyal iletişimleri sorunludur ya da yok denilecek kadar azdır.
- Yazılı iletişimde kendilerini daha rahat hissederler.
- İkili iletişimlerde de yanında güvende hissetmedikleri kişi ile konuşmazlar.
- Konuşmak zorunda kaldıkları durumlarda karın ağrısı, mide bulantısı, kalp çarpıntısı gibi anksiyete semptomları(belirtileri) yaşarlar.
Seçici Konuşmazlık Sebepleri Nelerdir?
- Çocuklukta ebeveynler tarafından sürekli uyarılarak ve hata yapma korkusu ile büyütülmek. Aşırı kontrolcü ve baskıcı ebeveynler.
- Karşılıklı sağlıksız bağlanma (ebeveyni ve kişi arasında).
- Çocuklukta maruz kalınan şiddet, taciz, zorbalık, aile içi çatışmalar gibi güvensiz bir ortamda büyümek.
- Sevilen birinin kaybı, büyük bir trafik kazası, fiziksel bir hastalık, travmatik bir ayrılık süreci gibi kişide değişimlere sebep olan travmatik olayların varlığı da selektif mutizme sebep olabilmektedir.
- Bazen de evlilikte yaşanan sorunlar sebep olabilmektedir.
Seçici Konuşmazlık Tedavisi
Terapi sürecinde önce seçici konuşmazlığa sebep olan örüntüleri keşfetmek ve kişinin hayatının hangi bölümlerinde kişiyi nasıl engellediğini anlamak için genellikle çocukluktan itibaren öyküsü alınır. Daha sonra karşılıklı hedefler belirlenir ve kişiye uygun terapi yöntemi ya da yöntemleri belirlenerek terapi süreci planlanır.
Seçici konuşmazlık belirtilerine benzer belirtilerin ortaya çıktığı başka tanılar ya da selektif mutizme sebep olan başka durumlar da vardır. Seçici konuşmazlığın doğru tanı ve tedavisi için kişinin öyküsünde bunlar mutlaka araştırılmalıdır. Çünkü her birinin kendine özgü tedavi yöntemleri olabilir.
Uygulanan tedavi yöntemleri ve sürecin nasıl ilerleyip, ne kadar sürdüğü kişiye ve kişinin getirdiği öyküye göre değişiklik gösterebilir. Seçici konuşmazlık ve etkilerinin ortadan kalkması için psikoterapi yöntemleri ile çalışılan kişilerde selektif mutizmin azalmasında ve ortadan kalkmasında uzun süreli olumlu sonuçlar alındığı görülmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi: En etkili ve en sık kullanılan terapi yöntemlerinden biridir. Bu yöntem; seçici konuşmazlığı tetikleyen düşünce ve davranış kalıplarını yeniden yapılandırarak kişide ortaya çıkan beden duyumlarını, olumsuz duygu ve düşünceleri ortadan kaldırmayı hedefler.
EMDR Terapisi: Seçici konuşmazlığın özellikle travma kaynaklı geliştiği durumlarda çok etkili yöntemlerden biridir. Kişinin konuşmaktan kaçınmasına sebep olan geçmiş yaşam öyküsünün çalışıldığı bir duyarsızlaştırma yöntemidir. Sebep olduğu düşünülen travmatik anı/anılar çalışılarak selektif mutizmin ortadan kaldırılması hedeflenir. Kişi bu yöntem sayesinde travmatik anısını güvenli bir ortamda yeniden değerlendirip sebep olduğu duygusal ve bedensel tepkilerini yeniden düzenleme şansı bulur.
Psikodinamik Terapi: Seçici konuşmazlığa sebep olduğu düşünülen travmatik deneyimleri, ilişkileri ve bilinçaltı çatışmaları ele alır. Özellikle çocukluk dönemi ve ebeveyn ilişkilerini inceleyerek kişinin bu deneyimleri yeniden değerlendirmesini ve selektif mutizme sebep olan travmatik etkilerinin, savunma mekanizmalarının incelenmesini sağlar. Duygusal farkındalığı artırarak kişinin duygu ve düşünceleri ile daha sağlıklı bir ilişki kurmasını hedefler.
