Agorafobi Nedir?
Agorafobi; kişinin tehlike söz konusu olursa kaçamayacağı ya da yardım alamayacağı düşüncesi ile bir alana sıkışmış hissederek bulunduğu ortamdan çıkamayacak, kaçamayacakmış gibi gelmesi ile belirli durumlara karşı gelişen kaygı ve kaçınma durumudur.
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
- Kötü bir şey olursa kaçamayacaklarından korktukları için otobüs, tren, gemi, uçak gibi toplu taşıma araçları ile seyahat etmekten korkarlar.
- Otopark, alışveriş merkezi, köprü gibi açık alanlarda bulunmaktan kaçınırlar.
- Sinema, tiyatro gibi kapalı alanlarda bulunmaktan korkarlar.
- Sırada beklemek ya da kalabalık bir yerde bulunmak zorlayıcıdır ve kaçınırlar.
- Tek başına evin dışında olmaktan kaygı duydukları için yanlarında sürekli birine ihtiyaç duyarlar.
- Bağırsak problemleri gibi fiziksel bir durum söz konusu olduğunda kaygı ya da kaçınma davranışlarında artış görülür.
- Bazen panik bozukluk ile birlikte görülebilir.
- Kaçındıkları durumla karşı karşıya kalmak zorunda kaldıklarında kalp çarpıntısı, sıcak basması, nefes almada zorluk gibi anksiyete semptomları(belirtileri) gösterebilirler.
Agorafobi Sebepleri Nelerdir?
Genetik yatkınlık: Özellikle birinci derece akrabalarında agorafobi ya da başka bir psikolojik bozukluğu olan kişilerin bu bozukluğu geliştirmeye daha yatkın olduğu gözlemlenmiştir.
Öğrenme ve koşullanma: Özellikle çocukluk döneminde öğrenilmiş bazı kaygı tepkilerinin; benzer durumlarla karşılaşıldığında tekrar verilebildiği ve bu kaygı tepkilerin kronikleşebildiği görülmektedir. Kişinin ailesinde var olan agorafobi ile ilgili davranışları gözlemleyip, belli durumlarla ilgili davranış kalıplarını öğrenerek de agorafobi geliştirmesi mümkündür.
Travmatik olaylar: Kişinin korktuğu durum ile ilgili öncesinde bazen tek sefer, bazen de tekrarlayan olumsuz deneyimleri olması mantık dışı inançlar, korkular geliştirmesine ve sonucunda da agorafobi oluşmasına sebep olabilir.
Sevilen birinin kaybı, büyük bir trafik kazası, fiziksel bir hastalık, travmatik bir ayrılık süreci, çocuklukta ihmal ve istismar gibi kişide değişimlere sebep olan travmatik olayların varlığı da agorafobiye sebep olabilmektedir.
Agorafobi Tedavisi
Terapi sürecinde önce agorafobiye sebep olan örüntüleri keşfetmek ve kişinin hayatının hangi bölümlerinde kişiyi nasıl engellediğini anlamak için genellikle çocukluktan itibaren öyküsü alınır. Daha sonra karşılıklı hedefler belirlenir ve kişiye uygun terapi yöntemi ya da yöntemleri belirlenerek terapi süreci planlanır.
Agorafobi belirtilerine benzer belirtilerin ortaya çıktığı başka tanılar ya da agorafobiye sebep olan başka durumlar da vardır. Agorafobinin doğru tanı ve tedavisi için kişinin öyküsünde bunlar mutlaka araştırılmalıdır. Çünkü her birinin kendine özgü tedavi yöntemleri olabilir.
Uygulanan tedavi yöntemleri ve sürecin nasıl ilerleyip ne kadar sürdüğü kişiye ve kişinin getirdiği öyküye göre değişiklik gösterebilir. Agorafobi ve etkilerinin ortadan kalkması için ilaç tedavisi de terapi yöntemleri de işe yaramaktadır. Psikoterapi yöntemleri ile çalışılan kişilerde agorafobi semptomlarının azalmasında ve ortadan kalkmasında uzun süreli olumlu sonuçlar alındığı görülmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi: En etkili ve en sık kullanılan terapi yöntemlerinden biridir. Bu yöntem; agorafobiyi tetikleyen düşünce ve davranış kalıplarını yeniden yapılandırarak kişide ortaya çıkan beden duyumlarını, olumsuz duygu ve düşünceleri ortadan kaldırmayı hedefler. Bu süreçte en etkili yöntemlerden biri olan maruz bırakma tekniği de kullanılır.
EMDR Terapisi: Agorafobinin özellikle travma kaynaklı geliştiği durumlarda çok etkili yöntemlerden biridir. Kişinin agorafobiye sebep olan geçmiş yaşam öyküsünün çalışıldığı bir duyarsızlaştırma yöntemidir. Sebep olduğu düşünülen travmatik anı/anılar çalışılarak agorafobinin ortadan kaldırılması hedeflenir. Kişi bu yöntem sayesinde travmatik anısını güvenli bir ortamda yeniden değerlendirip sebep olduğu duygusal ve bedensel tepkilerini yeniden düzenleme şansı bulur.
Psikodinamik Terapi: Agorafobiye sebep olduğunu düşündüğü travmatik deneyimleri, ilişkileri ve bilinçaltı çatışmaları ele alır. Özellikle çocukluk dönemi ve ebeveyn ilişkilerini inceleyerek kişinin bu deneyimleri yeniden değerlendirmesini ve agorafobiye sebep olan travmatik etkilerinin, savunma mekanizmalarının incelenmesini sağlar. Duygusal farkındalığı artırarak kişinin duygu ve düşünceleri ile daha sağlıklı bir ilişki kurmasını hedefler.
